Diny Pijpers

Christiaan Huygens

Cosmotheoros (1695)

Over buitenaardse leven.

Een nieuwe vertaling door Daphne Stam

Christaan Huygens, zo lees ik in Wikipedia, leefde van 1629 tot 1695. Hij was wis- natuur- en sterrenkundige. Bovendien uitvinder en internationaal bekend wetenschapper met een indrukwekkende lijst van ontdekkingen en natuurkundige rekenmodellen waarop hij aanspraak kan maken.

Wat mij persoonlijk boeide was dat hij een van de eerste wetenschappers was die nadacht over mogelijk buitenaards leven. In een tijd waarin de theorieën van Copernicus en Galilei omstreden waren en kritiek op Descartes niet op prijs werd gesteld was dat ongehoord, buitenaards leven. Tenzij we denken aan engelen en duivels en andere mythische wezens. Zelfs God werd afgebeeld als een aardbewoner.

Huygens was ook een van de eerste sterrenkundigen die sprak over andere sterrenstelsels dan alleen ons eigen stelsel rondom de zon en die een idee had over de uitgestrektheid van de kosmos.

Daarom kon hij zich voorstellen dat de bijzondere omstandigheden van de chemie van de aarde zich wellicht ook elders hadden kunnen voordoen. Het enige probleem was: grote, onoverbrugbare afstanden maakten het onmogelijk bewijzen te verzamelen.

In zijn zoektocht ontwierp hij instrumenten om de nauwkeurige afstanden in kaart te brengen, lenzen om nog beter te kunnen zien, rekenformules om de nauwkeurigheid te controleren. Hij observeerde heel precies de bewegingen van planeten: hoe die draaien om hun as, hoe hun manen zich gedragen, welke temperaturen daarbij zouden kunnen passen. Hij dacht na over de invloed die objecten op die bewegingen zouden kunnen hebben. Verder bestudeerde hij de werking van licht en schaduw, wat resulteerde in de uitvinding van de toverlantaarn (een uitvinding die later geclaimd werd door de Duitse Athanasius Kircher). Huygens was kortom een veelzijdig en origineel wetenschapper. Dat wordt eens temeer duidelijk door de heldere vertaling en de deskundige noten die er nu door de vertaalster bijgevoegd zijn.

Het grote verschil in kennis en de resultaten van het onderzoek sinds de tijd van Huygens wordt algauw duidelijk, maar ook hoe groot de prestaties van die onderzoekers zijn geweest. En die onderzoekers die niet beschikten over de apparatuur die we nu hebben, maar bouwden langzaam voort op de basis die Assyriërs, Chinezen, Azteken en Maya’s, Egyptenaren en Grieken en al die oude volkeren hadden vastgelegd in hun documenten. Vanaf ca. 3000 v.C. is die kennis vastgelegd. Mensen hebben altijd gezocht naar de samenhang van de natuur en het heelal, naar de oorsprong van het leven. Ze deden dat met mondeling overgeleverde verhalen, die later werden opgeschreven, met de voorstelling van beelden die zij maakten en muziek waarop ze dansten. Die verhalen vertelden niet precies de exacte werkelijkheid, niet op de manier waarop wij die zoveel duizend jaar later zien. De vertellers zo stel ik me voor, probeerden aan te geven welke geheimen er verscholen gingen achter de werkelijkheid en hoe men daar grip op kon krijgen.

Daarover gaat het vaak ik kunst: goed waarnemen en onbevooroordeeld conclusies trekken. Zelf nadenken en niet meelopen met de massa. Verstandig zijn is geen kwestie van ‘de meeste stemmen’ maar van proposities en goed overleg.