Jorge Icaza - Huasipungo

een roman uit Ecuador, 1953.

in het Nederlands vertaald in 1980 en uitgegeven bij het wereldvenster te Bussum.

 

Voorjaar. Kasten opruimen. Je komt dan soms dingen tegen die je bijna vergeten was.

Een speldje, een herinnering, een boek. Zo kwam ik het hierboven genoemde boek tegen.

Het staat al zo’n veertig jaar in mijn kast. Ik moet het toen gelezen hebben maar las het nu alsof het nieuw voor me was. griezelig. Er is toch niets met mijn geheugen aan de hand?

Nu heb ik wel wat meer boeken gelezen, zeker in die tijd, als onderdeel van mijn studie over de literatuur van de Zuid-Amerikaanse landen. Dit was een indrukwekkend verhaal over de manier waarop de Indios, beter gezegd de Quechua-bevolking van Ecuador, behandeld werd door de blanke heersers van het land.

Het lijkt in eerste instantie een gruwelijk overdreven verslag van een project dat daar werd aangepakt en in het voorwoord waarschuwt de uitgever al dat het hier en daar misschien wel overdreven wreed verwoord is. De schrijver had een missie, nam het op voor de oorspronkelijke bevolking van het land.

Stukje bij beetje zie je hoe macht en geld zijn verwoestende werk doet in een primitieve en traditionele maatschappij, die van dag tot dag leeft en de gewoonte heeft niet meer van de natuur te vragen dan wat nodig is om te overleven. De Spaanse landeigenaren maakten daar al heel lang slim gebruik van, maar gingen wel steeds meer inkomsten verlangen en schulden maken. En dan komen er gringo’s, Amerikanen, die met grotere plannen komen en veel geld zeggen te willen investeren. Landeigenaren, Geld en de Economie vormen een macht waartegen de bevolking niet is opgewassen.

Ze blijven heel lang, veel te lang, toch onderdanig en dienstbaar. Zelfs als ze weten dat ze onrechtvaardig behandeld worden en hongerlijden. Maar hebben geen verweer tegen de redenaties en de valse beloften van de blanke, waarbij de plaatselijke pastoor niet onderdoet voor de andere machten. Tot ze uiteindelijk door nood gedreven toch onverhoeds in opstand komen  en het slecht met ze afloopt.

Ik vroeg me af waarom het me zo trof?

Het was de manier waarop de landeigenaar, die zijn leven lang nog nooit gewerkt had, praat tegen zijn bedienden (en andere mestiezen), tegen de Indios die hij vreselijk uitkaffert, zelfs als hij, gezeten op de rug van een van hen door het moeras gedragen wordt, hoe hij ze kleineert en beledigt en niet betaalt voor hun diensten, want ze zijn zijn ‘bezit’ en ze moeten hem respecteren… Vrij regelmatig hoorde ik enkele van de huidige potentaten praten over hun geopolitieke ambities en hoop maar dat ik me vergis.

24-3-2025.